Propolis
      Door honingbijen worden voor verschillende doeleinden een viertal producten gehaald voor het volk. Dat zijn:
      •  nectar: om honing van te maken voor de energieproductie van het volk, wasvorming voor ratenbouw, warmtevoorziening en broedverzorging;
      •  stuifmeel (ook wel pollen genoemd) tbv. aanmaak van basisvoedsel voor het broed;
      •  water tbv. voedselproductie voor het broed en om te kunnen koelen door middel van ventilatie;
      •  propolis om gaten en kieren van de korf of kast te dichten, raat te verstevigen, en met name om het volk te desinfecteren.

      In een normaal volk met broed is de temperatuur ruim 34° C. In de zomer bestaat zo'n volk uit 40.000 tot 60.000 bijen. In deze broeierig warme omgeving ontstaan gemakkelijk allerlei schimmels en infecties. Door de grote hoeveelheid dicht op elkaar levende insecten is de infectiekans bij een uitgebroken ziekte bijzonder groot. De bijen houden zich vrij van ziektekiemen door de gehele 'woonruimte' in te smeren met propolis.

      Wat is propolis? Het woord zou stammen uit het Grieks en betekent dan: 'voor de stad' of 'voor het volk'. Deze verklaring is echter dubieus. Het woord ‘propolis’ bestond al eeuwen eerder zelfstandig voor het woord polis werd gebruikt voor een stadstaat in Griekenland. Het betekende niets anders dan bijenlijm of kithars. De bijen halen van de knoppen van bomen en heesters een harsachtige substantie. Door de bijen worden daar bij de verwerking via kauwen en bijenspeeksel stoffen aan toegevoegd. Het daarna ontstane product noemen wij 'propolis'. In ruwe propolis bevinden zich de volgende stoffen:
      55% harsen, 30% was, 10% etherische oliën, 5% stuifmeel en daarnaast nog zeer veel soorten sporen, vitaminen en mineralen. In gezuiverde propolis bevinden zich de volgende bestanddelen: etherische oliën, flavonoïden, lipoïden, eiwitten, suikers, vitaminen en mineralen.

      De eerste twee genoemde stoffen zijn in propolis ruim aanwezig. Daaraan wordt merendeels de geneeskrachtige werking van propolis toegeschreven, vooral aan de flavonoïden (meer dan 25 soorten).
      De overige stoffen zijn aantoonbaar, maar in zeer geringe hoeveelheden, waardoor er wordt verondersteld dat deze nauwelijks invloeden kunnen hebben. Vitaminen (circa 8 soorten) zijn bijvoorbeeld zo gering aanwezig, dat voor de dagelijks noodzakelijke hoeveelheid 100 tot 1000 gram propolis per dag zou moeten worden gebruikt als er geen andere bronnen waren.
      Ook suikers komen in zeer geringe hoeveelheden voor. Het betreft: fructose, glucose, gulose, ramnose, sacharose, sorbitol en talose. Propolis is een bijenproduct. Voor bijen is honing de energiebron. De aanwezigheid van enige suikers is dus niet vreemd. De uitermate geringe hoeveelheden kunnen echter nauwelijks enige invloed hebben.

      Aan propolis kunnen de volgende werkingen worden toegeschreven:
      •  anti-bacteriële werking, doordat het bacteriën doodt of hun groei remt;
      •  anti-virale werking door groeiremming van virussen;
      •  remt de groei van schimmels;
      •  versterkt de werking van antibiotica en remt ontstekingsreacties;
      •  werkt anti-reumatisch;
      •  remt slagaderverkalking en trombose, werkt waarschijnlijk bloedverdunnend en stimuleert de bloeddoorstroming;
      •  werkt tegen pijn en jeuk en is anti-allergisch;
      •  stimuleert de afweer van het lichaam tegen infecties;
      •  krampstillende werking op de darmspieren en stimuleert de galafvloed;
      •  versterkt de werking van vitamine C.

      Omdat het zo'n geweldig mooi natuurproduct is en het zonde is steeds de overtollige propolis weg te gooien, ben ik jaren geleden begonnen met met maken van propolistinctuur. De gezuiverde propolis wordt opgelost in ethylalcohol 70%, die geschikt is voor consumptie.
      Een oplossing in alcohol wordt ook wel tinctuur genoemd. 'Mijn' propolistinctuur is een ± 10%-oplossing. De mate van verdunning is bij benadering bepaald. De tincturen in de handel zijn dikwijls niet meer dan 2 - 5%-oplossingen, waarvan je voor dezelfde werking dus meer moet innemen. Een goede propolis plakt na innemen wat aan tong, gehemelte en tanden. Dat is ook de bedoeling, want dan kan de opname in het lichaam langzaam geschieden. Sommigen ervaren dit als zeer vervelend en zouden er dan beter niet aan kunnen beginnen, want het hoort erbij.
      Deze tinctuur is in water niet oplosbaar. De tinctuur kan op twee manieren worden gebruikt:

      1. Per dag 3 à 4 maal 10 tot 20 druppels in de mond druppelen, kinderen wat minder dan volwassenen. Op een lepeltje innemen vind ik zelf het gemakkelijkst. Een andere mogelijkheid is de tinctuur op een (half) suikerklontje te druppelen en in de mond op te zuigen. Het mondslijmvlies kan ook dan prima de propolis opnemen en verwerken. Het is wel even wennen aan de smaak. Indien de tinctuur als te sterk wordt ervaren, dan de dosering in aantal druppels iets terugbrengen.

      2. Op de te behandelen huid of wond aanbrengen van enkele druppels tinctuur en de alcohol laten verdampen. Er ontstaat dan een dun laagje. Deze behandeling kan ook enkele keren per dag worden herhaald. Pas op voor kleding: het geeft nauwelijks (met spiritus of alcohol) te verwijderen vlekken!

      Het is een zeer breed toepasbaar product, dat in veel gevallen een positief effect heeft op de genezing van bepaalde kwalen. Het is niet bedoeld om het blijvend te gebruiken. Als een klacht over is, dus ook stoppen met de propolis.
      Indien u een propoliscrème wilt maken, koop dan bij een apotheek of drogist een basiszalf. Meng er naar behoefte propolistinctuur doorheen en roer net zolang tot de alcohol geheel is verdampt.

      Een beschrijving van de medische toepassingen en effecten van propolistinctuur kunt u als handleiding hier downloaden in de vorm van een PDF-document.

      Er zijn ook commerciële bedrijven die propolisproducten aanbieden. Wees hierbij extra attent. De propolis is meestal te sterk verdund, maar sommige bedrijven adverteren nadrukkelijk met zeer sterke oplossingen. Als de zwakke en sterke oplossingen correct zijn bereid als tinctuur (oplossing in tenminste 70% ethylalcohol), is het alleen een kwestie van de dagelijkse dosering bepalen. Een sterke oplossing heeft dan geen betere werking dan een zwakkere. Helaas wordt dat wél door de wijze van aanprijzen door sommigen gesuggereerd.
      Men schroomt ook niet om allerlei onzin over propolis te vertellen dan wel over hun manier van winnen en bereiden. Het bedrijf 'Forever Living Products' Aloë vera is wereldwijd met dit soort dingen bezig. De kosten van die producten staan niet in verhouding tot de waarde van de ingrediënten en de wijze van promotie van hun producten doet het ergste vermoeden, namelijk dat er nauwelijks waarde aan toe te kennen is, dan wel dat de titel de inhoud niet dekt. Het is dan zelfs twijfelachtig of er wel propolis aan te pas komt. Op een Nederlandse site van dit bedrijf stond in 2008 deze volkomen onzinnige tekst (klik op onderstaande tekst voor een screenprint):

      'We bezitten een aantal van de grootste bijenkorven van de wereld en we gebruiken geavanceerde, gepatenteerde apparatuur om de ingrediënten te verzamelen en bewaren, in de omstandigheden zoals de natuur het heeft bedoeld.'

      Dit is mijn commentaar daarop:
      - De grootte van een bijenvolk heeft geen enkele relevantie ten aanzien van de kwaliteit van de door de bijen verzamelde propolis. Een klein volk kan dus een uitstekende kwaliteit propolis verzamelen en een groot volk kan onder omstandigheden een slechte kwaliteit hebben. De kwaliteit is afhankelijk van de afkomst (boom), de behandeling van het ruw gewonnen product door de bijen (er worden nog stoffen aan toegevoegd), de plek in de bijenkast en de ouderdom (opslagduur). Hoe verser hoe beter.
      - Geavanceerde en gepatenteerde apparatuur voor het winnen van propolis bestaat niet. Een eenvoudig imkers-plamuurmes is echt voldoende om de propolis te winnen. Het moet natuurlijk wel hygiënisch gebeuren en het ruwe product moet correct worden bewaard en verder verwerkt. Daarvoor zijn echter geen ingewikkelde dingen nodig.
      - De natuur heeft propolis bedoeld voor de bomen waarop de bijen het halen. Het zijn harsachtige producten, die helpen bij beschadigingen en infecties. De bijen gebruiken het ook en de omstandigheden zoals de natuur het heeft bedoeld zijn op de boom en in het bijenvolk geheel verschillend van de bewaaromstandigheden die dit bedrijf pretendeert te hebben als het geschikt is gemaakt om door mensen te worden gebruikt. De natuur heeft immers niet bedacht dat het product met een basiszalf wordt gemengd tot propoliszalf of dat het wordt opgelost in alcohol. Die toepassingen zijn op zichzelf prima, maar de erbij geschreven tekst slaat nergens op. Als het bewaren voorafgaand aan de bewerking bedoeld is, is de opmerking nog onbegrijpelijker, want bewaren in de natuurlijke omstandigheden van de boom of bijenhuisvesting is onmogelijk. Gewonnen ruwe propolis dient koel en donker te worden bewaard in een afgesloten pot. Bewaren op de wijze van de honingbij zou inhouden dat het open wordt bewaard in een zeer vochtige omgeving en bij een relatief hoge temperatuur van ruim 30° C. Dat is echt volkomen verkeerd. Schimmels krijgen (zonder de bijen) de overhand en het product wordt onbruikbaar. Echte nonsens dus!
      Enige tijd na mijn krtiek op deze onzinnige verkooppraatjes is de aangeduide webpagina verwijderd. Men wilde kennelijk niet opgezadeld worden met kritische vragen van anderen daarover.

      Het bombastische taalgebruik moet kennelijk kopers over de streep trekken, maar nogmaals: het realiteitsgehalte is nihil. Men verkoopt onder de FLP-Aloë vera-naam diverse bijenproducten, zoals propolistabletten, koninginnengelei, stuifmeelproducten en honing. Alles wordt in opgeblazen bewoordingen beschreven, zodat helaas voor al die producten dezelfde conclusie geldt: erg duur en hoogstwaarschijnlijk een slechte kwaliteit, ook al vanwege de ondergane bewerkingen van de producten. Propolis in tabletvorm heeft nauwelijks werking. Dat geldt overigens ook voor pure propolisbrokjes. Alleen correct bereide propolistinctuur (oplossing in alcohol) is werkzaam. Hun honing zou van een bijzondere milieu-schone afkomst zijn en is 2 à 3 maal zo duur dan normaal. Die afkomst is niet controleerbaar en volgens de geldende normen daarvoor slechts op enkele plekken in de wereld te winnen vanwege het wegennet, industrialisatie e.d. De honing van FLP-Aloë vera zou afkomstig zijn uit de Sonora-woestijn. Die ligt op de grens van Mexico en de VS. In die woestijn lopen honderden wegen. Dat moet ook wel, want er liggen enkele vrij grote steden in: Phoenix (ruim 4 miljoen inwoners incl. kleinere randsteden), Mexicali en Hermosillo. Naast wegen zijn er ook vliegvelden en industrie. Ook zijn er nog tientallen kleinere steden. De milieu-schone afkomst is dus zeer twijfelachtig.
      Er zijn enkele bedrijven die medicinale honing produceren in afgesloten kassen, maar daarover is veel geheimzinnigheid. Het probleem is om in de kassen voldoende bloemen te hebben met een goede kwaliteit stuifmeel en nectar. Honingbijen worden tijdelijk wel in kassen geplaatst voor bestuivingsdoeleinden, maar moeten worden bijgevoederd met suiker om ze in leven te houden. Een tekort aan stuifmeel doet deze volken inkrimpen. Ze moeten buiten de kas na verloop van tijd weer op krachten komen. Slingerbare honing levert dat dus nauwelijks op. De schaars uit deze kassen geoogste honing is dan ook erg duur, maar dat is begrijpelijk. Deze honing wordt gebruikt bij wondgenezing, ook bijv. bij zogenaamde 'open benen'. De kwalteit van deze schone honing uit kassen is geheel onvergelijkbaar met die van Aloë vera.
      De prijs van Aloë vera-honing is onbegrijpelijk hoog, maar bekeken uit een standpunt van financieel gewin is het uiteraard zeer begrijpelijk. De flessen die FLP-Aloë vera toont hebben een zeer smalle hals en lijken alleen vloeibare honing te kunnen bevatten. Goede honing kristalliseert echter na verloop van tijd (met slechts Acaciahoning als uitzondering) en gevreesd moet daarom worden dat hun honing verhit is geweest voordat deze gebotteld werd. De enzymen zijn dan gedood en het is dan in wezen niets anders meer dan een suikeroplossing, die geen enkele meerwaarde heeft.

      Men verkoopt ook koninginnengelei (Royal Jelly) in tabletvorm. Daar is dus een geweldige bewerking aan te pas gekomen, die het product waardeloos maakt. De vele stoffen, die analiseerbaar zijn, zoals bepaalde vitaminen, zuren en mineralen zijn merendeels chemisch te bereiden en toe te voegen. Koninginnengelei kan echter in een laboratorium niet worden nagemaakt, omdat de bijen er enzymen en hormoonstoffen aan toevoegen die niet zijn na te maken. Juist die stoffen gaan verloren bij droging en verhitting. Men geeft er wel een heel dik verhaal bij, maar koninginnengelei is alleen optimaal werkzaam als het vers is. Dat wordt er helaas niet bij verteld. Het wordt door serieuze producenten niet alleen puur geleverd, maar soms gemengd met een goede honing en dat mengsel moet men dan dus innemen. De menging is dan bijvoorbeeld 1 of 2%. Een sterkere menging is eigenlijk niet mogelijk, omdat de honing dan gaat gisten. Het is een zeer moeilijk te winnen product en het is daarom kostbaar. Het pure product moet gekoeld worden bewaard en is slechts beperkt houdbaar, omdat het gemakkelijk aan bederf onderhevig is. Bij het bewerken en drogen van dergelijke producten gaan de meeste heilzame stoffen verloren. Daar rept men uiteraard niet over. Pure koninginnengelei is overigens niet lekker. Ik proef het wel eens als ik jonge koninginnendoppen uit een bijenvolk verwijder. Het is vrij zuur en bepaald niet smakelijk.

      FLP-Aloë vera is een bedrijf dat constant wederverkopers probeert te strikken. Die moeten dan met veel energie al die onzin napraten en daarmee klanten overtuigen van de fantastische werking van die producten tegen een schrale vergoeding, want men moet meestal bij dit soort constructies starten met aanschaf van een redelijk omvangrijk pakket van diverse producten die dan eerst verkocht moeten worden om er zelf als verkoper iets aan te verdienen. Bezint eer gij begint .......... en trap daar dus niet in. Ga nooit in zee met een bedrijf dat aan jou eerst een pakket wenst te verkopen, voordat je een vervolgbestelling mag doen. Ik heb niets tegen commercie, maar ben wél kritisch als het om producten gaat waarvan gesuggereeerd wordt dat die de gezondheid stimuleren. Hier gaat het alleen om commercie met gezondheidsproducten, waarvan geen enkele gunstige werking wetenschappelijk bewezen is en dat acht ik verwerpelijk.       Koop als consument deze nepproducten niet van dergelijke wederverkopers, die ook op internet actief zijn, maar ga naar een goede apotheek-drogist als deze producten niet rechtstreeks bij een imker te verkrijgen zijn. Alle overige FLP-Aloë vera-producten acht ik even dubieus dan wel volkomen nutteloos. Koop die dus ook niet.

      Er zijn ook wederverkopers die deze producten onder andere namen of merken verkopen. Er zijn daarnaast nog diverse andere verkopers op internet actief met dergelijke Aloë vera-producten die de toets van een redelijke kritiek niet kunnen doorstaan. Ook bedrijven als bijvoorbeeld 'Natural sales' en 'Golden Bee' verkopen bijenproducten die erg veel lijken op die van FLP-Aloë vera. Dat geeft extra te denken als de toelichting bij die producten ook opgeblazen is en onjuistheden bevat. Zo beweert 'Golden bee' dezelfde onzin over koninginnengelei en propolis in tabletvormen.

      'Golden bee' produceert ook propolistinctuur die oplosbaar zou moeten zijn in water, want er wordt door verkopers van dit product geadviseerd de tinctuur te druppelen in vruchtensap en zo in te nemen. Daar is dan wellicht een vreemde behandeling aan voorafgegaan, want in alcohol opgeloste propolis is nooit oplosbaar in water. Bij druppelen in een glas water of vruchtensap zal er een film van propolis op het oppervlak ontstaan en gewoon innemen is dan niet mogelijk. Het is in het algemeen ook geen goede methode om propolis in te nemen. De bedoeling is bij inname voor de meeste kwalen opname door het mondslijmvlies. Het direct doorslikken passeert dat stadium volkomen. Dat is alleen nuttig om propolis directer in de maag of darm te krijgen bij bepaalde kwalen. Dan zijn capsules echter meestal efficienter. Hun propolistinctuur zou een 45%-oplossing zijn. Een dergelijke zware oplossing in alcohol is bijna stroperig en kan nauwelijks goed gedruppeld worden. Die sterkte zou ook gevaarlijk kunnen zijn om in te nemen. Wat men dus beweert over de sterkte is raadselachtig. Elders is bij een wederverkoper te lezen dat het een 45%-oplossing is in 96%-ethanol (ethylalcohol). Als die informatie juist is, blijft het advies om de tinctuur te druppelen in vruchtensap een onbegrijpelijke toepassing, die praktisch nauwelijks uitvoerbaar is en bovendien meestal niet erg nuttig zal zijn.

      Een oplossing van circa 10% is ruim voldoende en sommigen ervaren die reeds als te sterk. Bij een te hoge oplossingsgraad kunnen er brandplekken en blaren in de mond ontstaan, wat zeer onaangenaam is. Dan is het middel erger dan de kwaal en alleen nog toepasbaar op de huid. Bij een bepaalde verwerking van propolis kan een product ontstaan dat in water oplosbaar is. Zo'n product ligt echter ver van de natuur af en is meer gericht op het gemak en de goedgelovigheid van de consument dan op kwaliteit. De enige goede kwaliteit is een in alcohol opgeloste en gefilterde propolis, waaraan geen verdere behandeling te pas is gekomen. De normale in de handel verkochte oplossingen zijn van 3 % tot ongeveer 10 %. Zwaardere oplossingen zijn niet aan te bevelen. Bij een lichte oplossing moet een hogere dosering worden gebruikt.

      Sommige bedrijven beroemen zich ook op ISO-certificering. Dat heeft echter slechts te maken met de wijze van bedrijfsvoering en niet met de kwaliteit en werkzaamheid van de producten. De met medische hulpmiddelen verband houdende ISO-13485 certificering is gericht op een kwaliteitsmanagementsysteem voor leveranciers van deze middelen. Kwaliteitsmanagement is echter iets anders dan de kwaliteit van een medisch product of de werkzaamheid ervan. Het gaat om niet veel meer dan een efficiënte bedrijfsvoering, goede administratie, juiste etikettering, verpakking, distributie en dat soort dingen. Het biedt dus geen enkele garantie op de werking van een product, dat men meestal voedingssupplement of een soortgelijke onduidelijke benaming geeft. Voor 'echte' medicijnen gelden volkomen andere richtlijnen.

      De propolistinctuur die ik maak is bij benadering een 10%-oplossing. Wie dat te sterk vindt kan die verdunnen met 70% ethylalcohol (ethanol). Daarvan moet dan met een injectiespuit wat in het flesje worden gespoten, want op andere wijze lukt het verdunnen niet. Je kunt meestal gemakkelijker de dagelijkse dosering wat aanpassen.

      Raadpleeg voor propolistoepassingen voor de zekerheid eerst het boek van de arts Wiebe Braam. Daarin staat een zeer uitgebreide literatuurverwijzing naar relevante wetenschappelijke onderzoeken. Hij laat geen spaan heel van de beweerde werking van propolistabletten en -brokjes. Alleen een correct bereide tinctuur op alcoholbasis is werkzaam. Let dus goed op bij de verkopers van deze producten en vraag nadrukkelijk om de productiemethoden en wetenschappelijke onderzoeksrapporten waarmee ze soms ook schermen. Vraag eventueel ook naar de naam van de exporteur van wie deze producten worden betrokken. Het is dikwijls niet meer dan gebakken lucht, waar een stevig prijskaartje aan hangt.

      Goede informatie over propolis staat op deze site en vooral in het boekje 'De geneeskracht van propolis' van de arts dr. Wiebe Braam, dat opnieuw is uitgegeven in 2013. Nu (2024) is het te koop bij Bol.com.
      Wie meer wil weten over wat propolis is, de wijzen van zuivering en de mogelijke oplossingen kan hier nadere informatie vinden (Engels).

      Zelf ben ik in het voorjaar van 2018 gestopt met imkeren en er kan bij mij geen propolis meer worden gekocht.



    Terug naar HOME

    Fotogalerij imkerij en honingbij

    Honing

    Bijenzwermen

    Varroamijt-bestrijding

    Bijensterfte - straling

    Juridische aspecten van het bijen houden

    Terug naar boven