Overige vliegen (en muggen)
Bloemvliegen (Anthomyiidae)
Huisvliegen (Muscidae)
Vleesvliegen (Calliphoridae)
Dambordvliegen (Sarcophagidae)
Dazen (Tabanidae)
Strandvliegen (Heterocheilidae)
Wapenvliegen (Stratiomyidae)
Sluipvliegen (Tachinidae)
Snipvliegen (Rhagionidae)
Strontvliegen (Scathophagidae)
Blaaskopvliegen (Conopidae), tevens Jacobskruiskruid
Slankpootvliegen (Dolichopodidae)
Dansvliegen (Empididae)
Roofvliegen (Asilidae)
Wolzwevers (Bombyliidae)
Steltvliegen (Micropezidae)
Boorvliegen (Tephritidae)
Fruitvliegen (Drosophilidae)
Overige vliegen
Muggen (Nematocera)
Motmuggen (Psychodidae)
Naar pagina-eind
Van de bloemvliegen (Anthomyiidae) zijn in Nederland ongeveer 30 geslachten aanwezig met samen meer dan 100 soorten. Dat zijn er dus heel wat. Ze hebben veel gemeen met de huisvliegen (Muscidae). Deze Anthomyia procellaris is lichtgrijs van kleur en heeft opvallende donkere vlekken. De vleugels komen verder dan de achterlijfpunt. Het is een prachtig vliegje van ongeveer 4 à 5 mm, zoals hier op een bovenaanzicht op millimeterpapier te zien is. Deze soort schijnt zich voort te planten in vogelnesten. De larven eten dan de vervuilde restanten van de jonge vogels, zoals veerschubben en uitwerpselen. Andere soorten bloemvliegen kunnen schadelijk zijn door vraat aan plantenwortels door de larven, zoals bijv. de koolvlieg dat doet. Koolvliegen (genus Delia) behoren ook tot de familie der Anthomyiidae.
Veel van de tot de bloemvliegen (Anthomyiidae) behorende soorten kunnen we vinden op bloemen, waarop ze foerageren. Ze planten zich voort in rottend materiaal en mest. Er zijn veel soorten en ze zijn moeilijk determineerbaar. Dit exemplaar is waarschijnlijk de Hylemyza partita. Er zijn echter soorten van dit genus die er sterk op lijken. Deze vlieg is maar klein en zit op madeliefje.
Zie voor de parasiterende bloemvlieg Leucophora obtusa hier.
Deze prachtige vlieg zie ik op allerlei bloemen, waaronder munt, marjolein en peterselie, foerageren. Dit is een mannetje van de Graphomya maculata. In het najaar zijn ze ook dikwijls te zien op bloeiende klimop. Deze vliegen behoren tot de huisvliegen (Muscidae). De larven leven in modderpoelen en natte plekken met bladafval. De vrouwtjes hebben niet de oranje kleuren op het achterlijf maar zijn zwart-wit getekend.
Hier zijn nog wat recentere foto's (betere kwaliteit) van deze vliegen: foto 6 (vr.), foto 7 vr.), foto 8 (vr.), foto 9 (man), foto 10 (man), foto 11 (man), foto 12 (man).
Een ander mooi huisvliegje is de Morellia aenescens. Ze foerageren bij mij in de tuin graag op Eryngium-bloemen. Ze vallen op door het metallic goudkleurig glimmend achterlijf. De soortnaam 'aenescens' of 'aeneum' komt bij veel insectengenera voor als er koper- of bronskleurige delen te zien zijn. Deze vlieg heeft opvallende haarborstels op het achterlijf die wat doen denken aan sluipvliegen. Het dier van de foto is een mannetje; bij vrouwtjes staan de ogen veel wijder uit elkaar. Hier zijn nog foto's van de achterkant en de voorkant.
De huisvliegen zijn in soorten vrij talrijk. Ik tref ze dikwijls aan in de buurt van mijn huis of in de tuin. Deze Musca autumnalis-vliegen doen hun best om te zorgen voor nageslacht. Ze zitten op de leuning van een tuinstoel. De mannetjes hebben oranje op het achterlijf. De vrouwtjes missen dat, maar het zijn mooie vliegen. Dit vrouwtje (van de vorige foto) is bellen aan het blazen. Dat zie je vliegen en andere insecten soms doen. Het zou te maken hebben met vertering van voedsel.
In de buurt van woningen komt ook de huisvlieg Muscina stabulans veelvuldig voor. Dit is een vrouwtje. De ogen staan iets wijder uit elkaar dan bij een mannetje. Het is in detail een mooi vliegje: leuke kleuren en fraaie haarborstels. Het dier wordt ook wel stalvlieg genoemd. Ze komen voor in grote delen van de wereld. De larven leven in kadavers en organisch afval. Hier zijn nog wat aanvullende foto's, waaronder een deatail van de kop: foto 2, foto 3, foto 4, foto 5.
De meest bekende huisvlieg is de gewone huisvlieg (Musca domestica). Het is een soort die qua kleur veel lijkt op Musca autumnalis, maar iets slanker is. Ze zijn wereldwijd verspreid en komen veel voor in de omgeving van woningen, zeker als er ook wat mest en ander organisch afval aanwezig is. Het is een soort die ook graag binnenshuis vertoeft. Ze hangen dan aan lanpen en andere wat hogere objecten en poepen daar ook op. Dat wordt meestal niet zo gewaardeerd. Het is een soort die binnen niet sterk naar het licht vliegt. Ze hebben geen behoefte om naar buiten te vertrekken. Ze zijn ook te herkennen aan het vlieggedrag: ze vliegen met hoekige wendingen in driehoekjes. Het is de soort waarvoor men vroeger ook wel plakstrips in de woning ophing om ze te vangen. Het was niet zo'n smakelijk zicht met al die aangeplakte vliegenlijkjes. Hier zijn nog wat aanvullende foto's, waaronder een detail van de kop van dit mannetje: foto 2, foto 3.
Ik geef ook nog wat foto's van een vrouwtje (de ogen staan veel wijder): foto 4; foto 5; foto 6; foto 7; foto 8; foto 9.
Een vliegje dat ook binnenshuis voorkomt is de kleine kamervlieg (Fannia canicularis), ook wel kleine huisvlieg of hondsdagenvlieg genoemd. Het genus Fannia behoort tot de familie der Latrinevliegen (Fanniidae). Deze soort is een flinke slag kleiner dan de vorige en meet ruim 6 mm. Het is een zeer algemeen voorkomend vliegje met soortgelijk gedrag als de gewone huisvlieg. Hier is een vrouwtje te zien met een oranje mijt op het lijf.
Er zijn hier ongeveer 35 soorten van het genus Fannia. Er zullen er zeker bij zijn die groter zijn dan de kleine kamervlieg. In nestkasten houd ik jaarlijks enkele hommelvolkjes. In juni 2014 zag ik in een boomhommelnestkast een vreemd gevormde larve lopen. Het was een beestje met veel stekels. De larve was ruim 11 mm lang en zal waarschijnlijk van een wat grotere vliegensoort zijn geweest. Het bleek de larve van een Fannia te zijn. Helaas niet verder op soort te determineren, maar bijzonder dat ik die in een bewoond hommelvolk aantrof. De larve zat op de bodem. Daarop bevindt zich afval uit het hommelnest, en dan vooral veel uitwerpselen. De hommels vervuilen de nesten enorm en deze larve leek daarvan te leven.
Deze prachtige vlieg zat in oktober 2010 te zonnen op een muurtje in mijn tuin. Het is een verwant van de huisvliegen (familie Muscidae), van het geslacht Phaonia, dat in Nederlnad ongeveer 25 soorten kent. Een kenmerk van deze vliegen zijn de dorsale haarborstels op de achterscheen, dus op de bovenkant (foto 5). Dit is een vrouwtje Phaonia valida die prachtige goudkleurige beharing heeft achter de kop (foto 4 en 6). Pas op enkele foto's werd dit zichtbaar, want in het veld is dat niet te zien. Het scutellum (schildje) heeft in de punt een roodbruine kleur. Opvallend zijn de poten die roodbruin zijn, behalve de tarsen die zwart van kleur zijn. Bij deze soort lijken de aders van de vleugels roodbruin omrand. De sprietborstels zijn opvallend lang behaard (foto 4).
Hier zijn wat andere foto's van deze vlieg: foto 2, foto 3, foto 4, foto 5, foto 6.
Hier zijn nog 2 foto's van een mannetje van deze soort: foto 7, foto 8.
Van hetzelfde geslacht (Phaonia) kwam enkele dagen na de vorige vlieg een soortgenoot tegen. Het bleek een mannetje Phaonia tuguriorum te zijn. Hier zijn er wat foto's van: foto 1, foto 2, foto 3.
Een grote vlieg, die ook tot de huisvliegen behoort is de schorsvlieg (Mesembrina meridiana). Die zag ik echter nooit in mijn buurt. Ik kwam deze vlieg tegen in het natuurgebied Braakman-Noord te Terneuzen. Het is een mannetje. Deze vliegen hebben oranje kleuren op de vleugels en de voorkant van de kop en vallen daarmee wel wat op. De vliegen foeageren op bloemen voor de nectar. Vrouwtjes hebben koeienvlaaien nodig om er een eitje in te leggen. De sprietborstel (arista) van vliegen is een instrument om ondere andere geuren mee waar te nemen. Sommige hebben onbehaarde sprietborstels; bij andere zoals deze vliegensoort is die arista sterk behaard. Ze kunnen er dan meer mee waarnemen. Het vrouwtje zal er koeienvlaaien mee kunnen opsporen; het mannetje zal er waarschijnlijk een vrouwtje mee kunnen vinden om mee te paren.
In die uitwerpselen van koeien zitten altijd veel larven van andere insecten en dat is het voedsel van de schorsvlieglarve. Ze vreten ze allemaal op. De vrouwtjesvliegen van deze soort leggen in hun leven maar zeer weinig eitjes. Bij veel insecten kan dat gemakkelijk oplopen tot vele honderden. Bij deze vlieg schijnt het maximum ongeveer 5 eitjes te zijn. Die verdelen ze dan goed over verschillende vlaaien, zodat een optimaal voortplantingsresultaat bereikt wordt, dus slechts 1 eitje per vlaai.
Hierna worden de vleesvliegen (Calliphoridae) getoond en beschreven. Zeer bekende en talrijke soorten zijn de groene vleesvliegen van het genus Lucilia. Enkele vliegen van het genus Muscidae (huisvliegen) lijken er op het eerste gezicht sterk op. Dat is ook het geval met Neomyia cornicina. ze hebben een even fraai groen-metallic uiterlijk, maar missen veel haarborstels op de bovenkant van de thorax. Ze zijn daar dus veel kaler en zijn daaraan te herkennen.
Een verwante soort (Muscidae, huisvliegen) is de Eudasyphora cyanella. Deze vlieg is te herkennen aan de afwijkende vleugelbeadering (4e lengte-ader heeft geen scherpe, maar een geleidelijke bocht). De jonge vlieg is eerst groen en verkleurt bij het ouder worden meer naar koperkleurig.
Veel huisvliegachtigen, maar ook wel andere vliegen kunnen aangetast worden door een voor hen dodelijke schimmel. Zie hiervoor deze tekst over Entomophthora muscae.
De vleesvliegen (Calliphoridae), zijn talrijk in soorten. Het zijn meestal wat grotere vliegen, die nectar op bloemen zuigen en zich voortplanten op dood dierlijk materiaal, waarin en waarvan de larven leven. Ze hebben een waaier van haarborstels bij de halters en lijken daardoor een beetje op sluipviegen. Het postscutellum (metanotum) van de sluipvliegen ontbreekt merendeels bij de vleesvliegen en dat onderscheidt ze dus ook.
De blauwe vleesvlieg (Calliphora vomitoria) is een zeer algemeen insect, dat zijn eitjes graag legt op vis of vlees. De maden leven dan van dit voedsel en er blijft weinig meer van over dan de graten of botten. De vliegen zitten graag op muren om te zonnen. Dit exemplaar zit op een klimopblad van een haag in mijn tuin.
De roodwangbromvlieg (Calliphora vicina) lijkt heel veel op de blauwe vleesvlieg, maar heeft in plaats van donkergrijze wangen zalmkleurige wangen. De kleur van het borststuk is wat meer grijsachtig dan blauwzwart. Het zijn mooie vliegen en even algemeen als genoemde soortgenoot. Ze hebben dezelfde levenswijze. Hier zijn nog wat andere foto's van deze fraaie vlieg (vrouwtje), o.a. met een kopportret: foto 2, foto 3.
En hier nog soortgelijke foto's van een mannetje: foto 4, foto 5.
Een zeer forse vlieg die wat op de roodwangbromvlieg lijkt, is de lijkenvlieg (Cynomya mortuorum). De kop is echter duidelijk anders gekleurd. Niet alleen de wangen (gena) zijn oranjegeel, maar ook het gehele gebied tussen de wangen en de kruin. De inplant van de antennen is meer roodachtig. Het achterlijf is fraai blauwgroen.
De soortnaam (mortuorum) doet vermoeden dat deze vlieg op kadavers te vinden zal zijn om de eitjes af te zetten. Ze zijn veel minder talrijk dan de eerder genoemde soorten vleesvliegen. Hier zijn nog enkele foto's van deze mooie vlieg: foto 2, foto 3.
Er zijn ook groene vleesvliegen (Lucilia), die zeer algemeen zijn, maar er zijn sterk gelijkende soorten zoals L. caesar en L. sericata. Opvallend zijn bij deze vliegen de mooie ogen en de metaalachtige kleuren. De groene vleesvlieg varieert in kleur van groen, goudkleurig tot blauwgroen-achtig. Oude exemplaren van de groene vleesvliegen zijn prachtig roodkoperkleurig. Deze vliegen leggen hun eitjes op kadavers van allerlei dieren. Deze dode huismuis wordt geheel opgevreten door de vliegenlarven. Het is niet zo'n smakelijk gezicht, maar zo zorgt de natuur zelf voor opruiming. Deze Lucilia sericata zit op een dood konijn om daarop haar eitjes af te zetten. Bij L. sericata is de basicosta (voorste deel van de vleugelschub) geelachtig; bij L. caesar is dat deel donker, maar er zijn nog meer verschillen.
Vleesvliegen zitten ook graag op uitwerpselen van zoogdieren. Kennelijk is daarin nog voldoende restvoedsel voor hun larven.
Andere groene vliegen die op het eerste gezicht wat lijken op Lucilia zijn de vliegen van het genus Bellardia. Hier is een dergelijke vlieg te zien in het voorjaar op appelbloesem.
Ook Stomorhina lunata behoort tot de Calliphoridae, al zou je dat op het eerste gezicht niet denken vanwege het gebandeerde achterlijf. Ze komen in grote delen van de wereld voor. In Nederland zijn ze ook aanwezig, maar het exemplaar van de foto (2006) was toen het enige dat ik ooit in mijn directe omgeving zag, dus erg algemeen waren ze hier niet. Elders zijn ze predatoren van de eieren van bepaalde sprinkhanen (familie Acrididae, diverse genera, zogenaamde Locust-soorten). Ze worden daardoor zeer gewaardeerd, want die sprinkhanen zijn erg schadelijk. Die vormen zwermen en vreten alles kaal wat ze tegenkomen.
De vlieg is sedert omstreeks 1990 in Nederland voor het eerst gezien. Het is een mediterrane soort die inmiddels wat noordelijker gelegen gebieden ook betrekt. Op 7 juli 2020 zag ik voor het eerst een mannetje in mijn tuin. Enkele dagen later (12 juli 2020) zag ik opnieuw een man (misschien dezelfde), maar ook een vrouw.
Deze parende vliegen (Pollenia sp.) behoren ook tot de vleesvliegen. Dat het vleesvliegen van dit genus zijn is onder andere te zien aan de vorm van de vlieg en de golvende (oranje) beharing op de zijkanten van de thorax. De naam is niet gemakkelijk vast te stellen door de vele gelijkende soorten.
Ook dit exemplaar zat in mijn tuin. Net als veel andere vliegen hebben ze prachtige facetogen. Let ook eens op de lange haarborstels op kop en thorax.
Al deze vliegen zijn in de buurt van bijna iedere woning te vinden. Een mooie Pollenia-soort is de Pollenia rudis. Een mannetje van die soort zit hier op een bezemsteel naast mijn keukendeur.
Een algemene vlieg in de buurt van huizen is ook deze dambordvlieg (Sarcophaga carnaria). Ze planten zich voort op aas en behoren evenals de vorige soort tot de vleesvliegen. Op het achterlijf hebben ze een zwart-witte tekening. Opvallend zijn de bruinrode ogen en de grote voetjes. Hier zijn ze parend te zien. Een bijzonderheid is dat de vrouwtjes geen eitjes leggen, maar larven baren. Hier is de achterkant van de vlieg met de dambordtekening wat beter te zien. Of dit echter allemaal dezelfde soort dambordvliegen betreft is twijfelachtig. Er zijn enkele tientallen soorten die sterk op elkaar lijken. Ze zijn alleen op het genitaal van de mannetjes te determineren. Hier is een parend stel te zien, waarvan de man veel groter is dan de vrouw: copula. Dit exemplaar zit op Parnassia.
Soms heb je een toevalstreffer in je tuin of elders. In juli 2017 zag ik in mijn tuin een net uitgeslopen dambordvlieg, die nog bezig was met het oppompen van de vleugels. Het duurde vrij lang voordat het beestje klaar was.
De familie der Sarcophagidae (dambordvliegen) heeft 17 geslachten (totaal ruim 70 soorten). Het geslacht Brachicoma heeft slechts 1 soort Brachicoma devia. Het is een fraaie vlieg die ik in mijn tuin zag terwijl deze vermoedelijk net was uitgekomen. Het dier was erg traag en dat lag niet aan de temperatuur, want die was prima op 29 mei 2011. Deze vlieg heeft een grijsblauw uiterlijk met 3 strepen op de thorax en het achterlijf is geblokt, zoals bij veel dambordvliegen het geval is. Deze soort heeft kale sprietborstels (arista's). Vliegen die hierop lijken - en dat zijn er wel wat - hebben dikwijls behaarde sprietborstels en zijn dan van een andere soort. Deze dambordvlieg parasiteert op het broed van hommels en door de grote hoeveelheid larven van deze vliegen, is het voor hommels een zeer schadelijke soort. Het gehele broednest gaat meestal verloren en dan vindt er dus geen reproductie plaats.
Hier zijn nog enkele aanvullende foto's van de vlieg: foto 2; foto 3; foto 4.
In 2020 mislukte een broedkolonie van een aardhommel in een nestkast bij mij in de tuin. Bij het opruimen van de kast bleken er zeer veel (200 à 300) vliegenpoppen in aanwezig te zijn. Het waren tenminste 2 soorten. De kleinste oranjegele poppen en de middelgrote donkerrode poppen bleken beide te zijn van Brachicoma devia. De kleine poppen zijn vermoedelijk afkomstig van larven die geen grote hoeveelheid voer (hommelbroed) meer hadden. Dat moet dan geweest zijn in het laatste stadium van het hommelbroednest, dat geheel vernield is door deze massa larven. De poppen (grote donkerrode en kleinere oranjegele) zijn zowel door mij als door Niels-Jan Dek (vliegenexpert) apart uitgekweekt en het resultaat was bij elke kweek dat er slechts 1 soort vlieg uitsloop: Brachicoma devia. Uit de kleinere oranjegele poppen kwam wél, zoals te verwachten, een wat kleiner imago tevoorschijn (enkele vrouwtjes en veel mannetjes).
De donkerrode middelgrote poppen (8-10 mm) bleken na uitkweken dus poppen te zijn van Brachicoma devia. Opvallend was dat van alle circa 40 (donkerode plus oranjegele) uitgekweekte poppen slechts enkele vrouwtjes uitslopen en de rest dus zowel bij donkerrood als oranjegeel mannetjes betrof. Dat is wel merkwaardig. Misschien heeft het te maken met de wijze van voortplanting van deze parasitaire vliegensoort.
Hier zijn wat foto's te zien van 2 vrouwtjes uit de kweek: foto 1, foto 2, foto 3, foto 4, foto 5, foto 6.
En hier zijn foto's van enkele mannetjes: foto 1, foto 2, foto 3, foto 4, foto 5, foto 6, foto 7, foto 8.
Eerst dacht ik met een sluipvlieg te maken te hebben, maar die parasiteren niet op wespen en bijen. Deze zit op een nestblok voor solitaire bijen en wespen en zoekt er naar broed om haar eitje te leggen. Het is de in/uitgang van een nestpijpje.
In Nederland komt van dit geslacht maar 1 soort voor: Amobia signata. Daarom is nu de soortnaam ook zeker, omdat er hier geen andere Amobia's zijn. Determinatie geschiedde op foto door dr. Theo Zeegers. Het geslacht Amobia is een onderdeel van de familie der dambordvliegen (Sarcophagidae) waarvan er tientallen soorten zijn binnen diverse geslachten.
Volgens Theo Zeegers is deze waarneming bij de gastheerinsecten bijzonder, omdat deze vlieg niet dikwijls wordt gezien en dus bepaald niet algemeen is. Het succes van aangeboden nestmateriaal (holle stengels van kaardenbol) geldt dus niet alleen voor de diverse solitaire wespen en bijen die er gebruik van maken, maar ook voor diverse broedparasieten. Deze zag ik op 11 augustus 2007, maar ook in de jaren daarna zag ik deze vlieg bij de nestholtes van de bijen, bijv, op 30 juni 2008 en 10 jaar later op 31 mei 2018.
Van veel dambordvliegen (Sarcophagidae) is bekend dat ze parasiteren op solitaire bijen en wespen. Vooral de geslachten Miltogramma en Metopia worden genoemd. De vlieg van dit item is een vrouwtje dat ik waarnam in de Clingse bossen. Het is een Metopia spec. die optreedt als kleptoparasiet (legt haar eitje in het nest van een ander insect). Ik had de vlieg verzameld, maar het bleek helaas een vrouwtje te zijn en die kunnen bij dit genus niet tot een soort worden benoemd. Bij mannetjes wordt meestal op het genitaal gedetermineerd en omdat die allemaal verschillend van vorm zijn, kunnen mannen tot op soort worden gedetermineerd.
Metopia-vliegen zijn bekende parasieten van graafwespen zoals Cerceris rybyensis.
De satellietvlieg Senotainia albifrons (familie Sarcophagidae (dambordvliegen), geslacht Senotainia) is een vliegensoort, die in een groot deel van de wereld voorkomt. Het zijn kleptoparasieten en ze leggen hun eitjes in de nesten of op de prooien, die nog naar binnengebracht moeten worden van diverse graafwespen (Sphecidae), waaronder de genera Bembix, Ectemnius, Philanthus, Sphex en Tachisphex.
De vlieg van dit item is gevangen in een kolonie Bembix rostrata. Er waren daar enkele exemplaren aanwezig bij een nestelend vrouwtje Bembix. De gevangen vlieg is voor een zekere soortnaam opgestuurd naar de vliegenexpert Niels-Jan Dek, die het beestje gedetermineerd heeft. Het is een vrouwtje. Deze vliegen zijn relatief klein met een lengte van 4,5 - 8,5 mm. Dit exemplaar was circa 7 mm lang.
De parasiterende vliegen willen dat hun eitje terechtkomt in het nest, zodat de vliegelarve na uitkomst zich kan voeden met het voedsel dat voor de wespenlarve bedoeld was. De parasitaire druk kan vrij hoog zijn. Ik las ergens dat Bembix-wespen soms nepholtes maken om de vliegen te misleiden van de echte nesten. Bembix rostrata nestelt in kolonies van tientalen exemplaren. Er vliegen dus ook relatief veel parasitaire vliegjes. Ze zitten te wachten tot er een wesp arriveert en volgen deze dan razendsnel om de nestholte te vinden. In dezelfde kolonie nestelen ook Sphex funerarius, Philanthus triangulum en Tachysphex-soorten. Voor de vliegjes is er dus keuze volop.
Hier worden nog wat foto's getoond van allerlei zijden van dezelfde vrouwtjes-vliegje: foto 2, foto 3, foto 4, foto 5, foto 6, foto 7, foto 8, foto 9.
De satellietvlieg Miltogramma germari (Sarcophagidae) trof ik aan bij de nestopening van pluimvoetbijen. Het is ook een dambordvlieg en heeft vermoedelijk een zelfde soort voortplantingsbiologie als Metopia's, maar helemaal zeker is dat niet, want de menigen van experts zijn wat verdeeld. Het is in elk geval een parasitaire vlieg en zeer waarschijnlijk gebruikt deze soort pluimvoetbijen als waard, want op verschillende dagen heb ik bij dezelfde nestopeningen van pluimvoetbijen deze vliegen langdurig direct voor de nestingang zien zitten, waarbij ook stuifmeel op de vliegen te zien is, dat vermoedelijk afkomstig is van de broedcellen van de bij die door de vlieg geïnspecteerd werden. Hoe alles precies in zijn werk gaat is een beetje onduidelijk. In elk geval zal de vliegenlarve opgroeien in het bijennest. Zie voor meer foto's de bijenpagina, bij de pluimvoetbijen.
Deze vliegen zijn ook bekend als parasiet bij graafwespen, zoals de bijenwolf en vliegendoder. Dat maakt het bijzonder, want de larven van de vlieg zullen in de nesten van wespen dierlijk voedsel eten. Wat ze eten in een bijennest is dan de vraag: stuifmeel of larven van de bij?
Hierna worden nog enkele parasiterende vliegen van andere families getoond.
Veel solitaire bijen worden geparasiteerd door koekoeksbijen en sluipwespen; sommige ook door vliegen, zoals de eerder vermelde Amobia signata. Van metselbijen als Osmia bicornis en O. cornuta zijn geen koekoeksbijen bekend. Ze hebben wel kans nog geparasiteerd te worden door kleine sluipwespjes (bronswespen) en vliegen. Een koekoeksinsect, waarbij de parasiet haar eitjes legt in de voedselcel van de gastheer, noemt men ook wel een kleptoparasiet. Ze gebruiken dus het verzamelde voedsel dat voor de gastheerlarve bestemd was.
De fruitvlieg Cacoxenus indagator (familie Drosophilidae) parasiteert bij mij in de tuin op de nesten van Osmia bicornis (syn.: rufa). De vliegjes zijn voor een fruitvlieg vrij groot met een lengte van 4,3 mm. Van deze vliegjes zag ik er minstens 30 tegelijk, dus ze zijn vrij talrijk. De Osmia's zijn dat ook, met minstens 10 nestelende vrouwtjes. De vliegjes zoeken de nestelplaatsen af tot de broedcel van de metselbij voldoende gevuld is met stuifmeel en nog niet afgesloten is. Dan leggen ze er snel enkele eitjes in en de larve van de bij vist mogelijk achter het net en heeft dan geen of te weinig voedsel, want het is dan al merendeels opgegeten door de vliegenlarven die dat snel doen. Op deze plaatjes is de vlieg te zien op de nestelplekken: foto 2, foto 3.
Dat ze de cellen bezoeken is goed te zien aan de stuifmeelresten op het lichaam, die niet afkomstig zijn van bloembezoek, zie deze foto:.foto 4.
Zie voor overige fruitvliegen hier.
Er zijn nog andere satellietvliegen dan die van de dambordvliegen (Sarcophagidae), die hun eitje in het nest van een ander leggen. De vlieg Leucophora obtusa heeft als waard enkele zandbijsoorten. Ze zijn bekend van onder andere Andrena fulva en A. nitida. Dit vrouwtje vond ik middenin een kolonie van Andrena clarkella. Het genus Leucophora behoort tot de familie Anthomyiidae (bloemvliegen). De Leucophora's hebben een opvallend afgeplat voorhoofd. Om het nest van de gastheerbij te vinden vliegen ze op beperkte afstand achter het thuiskomende vrouwtje aan en zo vinden ze de nestingang. Daarom heten ze satellietvliegen.
Zie voor andere bloemvliegen hier.
Dazen behoren tot de paardevliegen en de wijfjes van deze vliegen hebben scherpe monddelen, waarmee ze bloed kunnen zuigen. Het bloed hebben ze nodig als voedsel voor de aanmaak van eitjes. Dit is een zeer algemene soort, die je dikwijls zonnend ziet op door de zon opgewarmde plekken, zoals muren en boomstammen, maar ook op bijvoorbeeld auto's kun je ze aantreffen. Dit is de grijze runderdaas (Tabanus autumnalis), die ongeveer 20 mm lang is. De larven zitten vooral in vochtige grond of modder. Deze soort zuigt bloed bij koeien en paarden, maar er zijn ook beten bij mensen bekend. Paarden kunnen er zeer onrustig van worden, want het zijn venijnige beten met nadien bultvorming en jeuk. Op nevenstaande foto zijn de 2 lichtkleurige naar beneden gebogen monddelen de messcherpe instrumenten die ze nodig heeft bij het bloedzuigen. Eerst prikt ze het slachtoffer aan en daarna zuigt ze het bloed op. Achter de 'messen' is de donkerkleurige tong te zien. Daarboven, nog tussen de ogen, staan de korte puntige antennen, die ze nodig hebben om geuren waar te nemen. Zo kunnen ze elkaar (mannetje en vrouwtje) en de slachtoffers gemakkelijk vinden.
De grijze runderdaas heeft evenals veel soortgenoten driehoekige lichte vlekken op het achterlijf, zoals bij dit vrouwtje goed te zien is. Ook het mannetje heeft deze tekening. Het zijn indrukwekkend dieren. Hier is nog een foto, waarop een vrouwtje te zien is, dat zit op de bloem van heelblaadje. Het mannetje mist de snijdende monddelen en bij hem staan de ogen tegen elkaar aan; bij het vrouwtje is er een kleine ruimte tussen de facetogen. Opmerkelijk is dat het midden-bovendeel van het oog van een mannetje veel grotere facetten heeft dan de rest van het oog. Er ligt als het ware een zadel overheen, zie ook foto's 4 en 5. Het zal waarschijnlijk een anderssoortige zichtkwaliteit geven.
Hier zijn nog enkele foto's van een man uit mijn tuin van juli 2021: foto 1, foto 2, foto 3, foto 4, foto 5.
Een kleine daas die erg hinderlijk kan zijn is de regendaas (Haematopota pluvialis). De dieren kunnen met vele tientallen tegelijk een zoogdier (ook de mens) aanvallen. Ze gaan op de huid zitten met de bedoeling (vrouwtjes) om bloed te zuigen als voedsel voor de aanmaak van eitjes. Ze doen dat razend snel en je voelt ze pas als ze geniepig in de huid prikken. Je komt ze tegen in veel natuurgebieden omstreeks juli-augustus en dan is het daar niet echt leuk meer. Kleding met lange mouwen en een lange broek is gewenst, ook om teken minder kansen te geven. Na de beet van een daas onstaat een vervelende bult die nog enkele dagen jeuk geeft, ook als het dier maar heel kort heeft gestoken. Hier zit een vrouwtje regendaas op mijn arm en dit exemplaar is bezig op mijn hand te steken en bloed te zuigen. Het zijn bij vergroting mooie vliegen met een kleurig oog, prachtig gevlekte vleugels, vrij stevige puntige antennen, een grote grijze tong en messcherpe lichtkleurige monddelen. De tekening in de ogen is bij alle exemplaren iets verschillend. Hier is nog een ander vrouwtje te zien.
Een andere kleine daas, die net zo vervelend is als de vorige is de goudoogdaas (Chrysops relictus). Omstreeks eind juli-begin augustus zijn het vliegen die de bezoeker van natuurterreinen het leven zuur maken. Deze soort is ook maar klein en de ogen zijn heel bijzonder, zoals bijna alle dazen die hebben: opvallend kleurig. De vleugels van de goudoogdaas hebben iets donkerder vlekken dan de regendaas. De larven leven in vochtig rottend plantenmateriaal van andere insectenlarven die daar ook leven. De volwassen insecten foerageren ook wel op schermbloemen als pastinaak en wilde peen. Ik kwam op zo'n bloem ook een mannetje tegen. De ogen van mannetjes raken elkaar en de dieren zijn geheel onschuldig. Alleen de vrouwtjes hebben bloed nodig van grotere zoogdieren om eitjes aan te maken en daarom steken ze. Dit vrouwtje heeft mijn hand uitgekozen om bloed te zuigen. Dat heeft overigens niet zo lang geduurd. Het was een van de vele die het probeerde. Ze kunnen in augustus zeer hinderlijk zijn bij massaal optreden. Ik zag dit vrouwtje aan de Maasover bij Arcen in augustus 2013.
Een grotere soort, die in het westen wat zeldzamer is, is de bosknobbeldaas (Hybomitra bimaculata). Ze prefereren zandgronden en vertoeven graag aan bosranden. Het vrouwtje heeft 3 horizontale kleurbanden in het oog en het lijf is verder grijsachtig met wat lichte driehoekige vlekken. Op deze foto zijn de scherpe tanden goed te zien. Aan de basis van de antennen is een rode verdikking te zien.
De langsprietdaas (Heptatoma pellucens) heeft die Nederlandse naam gekregen vanwege de lange antennen. Veel vliegen hebben antennen die bestaan uit 3 segmenten. Deze soort heeft 6 antennesegmenten en het beest lijkt daarmee ook wel op een bij als je niet op de vleugels en kleurig gestreepte ogen let. Het is een zeer fraaie soort, die op de zijkanten van het eerste achterlijfsegment ivoorkleuringe zijvlekken heeft. Ook de schenen zijn opvallend met hun witte kleur. Dat vrouwtjesdazen heel vervelend gedrag vertonen bij het steken van dieren en mensen om bloed te zuigen is bekend. Het zijn volhouders, die niet aarzelen om opnieuw een poging tot steken te wagen als ze zijn weggejaagd. Het fraaie uiterlijk van veel soorten vergoedt dan veel. Daar is deze soort een voorbeeld van.
De kwelder-gifoogdaas (Atylotus latistriatus) is een vlieg van een zout milieu. Ze komen voor in buitendijkse zeegebieden, maar zijn schaars en worden als zeldzaam aangeduid. Het zijn vrij grote vliegen, die ook wel mensen durft aan te vallen. Dit vrouwtje is 16,5 mm lang, zie foto 2. De larven groeien op in zout water. Dat zal meestal in stilstaand water zijn, zoals plassen, slufters en dat soort plekken.
Hier zijn nog wat extra foto's van deze mooie vlieg: foto 2, foto 3, foto 4, foto 5.
In 2021 kwam ik een mannetje tegen op een zeedijk van Schouwen-Duiveland. De ogen van mannetjes staan bovenop de kop tegen elkaar aan. Net als bij sommige andere dazen hebben de ogen van deze mannetjes in het onderste deel fijnere facetten. Helaas had dit exemplaar beschadigde vleugels. De toppen misten geheel, maar het beest kon er toch mee vliegen.
Sommige insecten kunnen zeer veel kou verdragen. Deze strandvliegsoort Heterocheila buccata zag ik eind november 2010 in redelijke aantallen op het strand van valkenisse (Koudekerke, Walcheren). Het was fris weer en 's nachts vroor het licht. De vliegjes waren gewoon aanwezig en nog actief, want ik zag ook enkele parende stellen. Ze ziten graag op aangespoeld blaaszeewier (Fucus vesiculosus). Vermoedelijk worden daarop ook de eitjes afgezet en leven de larven daarin. De adulte vliegen zijn ongeveer 7-8 mm lang, waarbij de vleugels voorbij de achterlijfpunt uitsteken. De vrouwtjes hebben een soort legboortje; bij de mannetjes is de punt van het achterlijf meer rond van vorm. De vliegjes behoren tot de familie Heterocheilidae, waaronder slechts 1 genus (Heterocheila) behoort met alleen deze ene soort. Hier zijn nog enkele andere foto's van dit vliegje:
mannetjes: foto 4; foto 5; foto 6; foto 7; foto 8; foto 9.
vrouwtjes: foto 10; foto 11; foto 12.
Aan de rand van mijn vijver is een klein moerasje. In de buurt daarvan trof ik deze mooie kleine wapenvlieg. aan. Het vliegje meet ongeveer 6 mm en heet Oxycera trilineata naar de 3 zwarte strepen op het borststuk. De larven leven graag in met water doordrenkte grond of nat mos. Misschien is het vliegje dus afkomstig uit mijn eigen tuin. Ze schijnen niet zeldzaam te zijn, maar ik zie ze uiterst zelden.
In mijn tuin zie ik frequenter een ander wapenvliegje, waarvan de larven in het water leven. Dat is Oplodontha viridula, die grijsgroen met zwart is en op bloemen foerageert. Het exemplaar van de foto is een mannetje en dit foerageert op Erynchium planum.
Volgens sommigen heten ze 'wapenvliegen' vanwege de mooie kleurrijke tekening, die doet denken aan wapenschilden. Anderen zeggen dat de bij veel wapenvliegen voorkomende stekels op het scutellum de aanleiding tot de naam zijn. Niet alle wapenvliegen hebben echter deze stekels. Een algemeen kenmerk van de wapenvliegen is de kleine ingesloten discale cel in de vleugels. Bij de hierna volgende soorten is dat goed zichtbaar.
Hier zijn nog enkele andere foto's van dit vliegje en dat betreft een vrouwtje: foto 1; foto 2; foto 3; foto 4; foto 5.
Een zeer algemeen klein wapenvliegje (zonder stekels op het schildje) is de Chloromyia formosa. Opvallend is de sterke beharing van de ogen en andere lichaamsdelen. Bij de vrouwtjes is dat wat minder. Ook de kleur van mannetjes en vrouwtjes is verschillend. De mannetjes hebben een goudkleurig achterlijf. Bij de vrouwtjes is dat metaalblauw. Het borststuk is bij beide groenachtig gekleurd. Bij mij bezoeken ze graag bloeiende perterselie. Daar zijn ze overigens niet alleen, want ook veel andere vliegen, kevers, wantsen en solitaire bijen zijn er te vinden op de bloemschermen. Elders zag ik ze op dille, ook een schermbloem. Van deze soort leven de larven in bladstrooisel en vochtige grond. Hier is nog een mannetje te zien vanaf de zijkant, zodat de grote tong ook zichtbaar is, waarmee hij foerageert.
De wapenvlieg Sargus bipunctatus heeft de Nederlandse naam 'herfstmetaalwapenvlieg' gekregen. De kleuren zijn inderdaad metallic en passen meer bij een goudwesp dan een vlieg. Vliegen kunnen dus ook zeer fraai zijn. De eerste tergieten zijn rood met zwarte vlekken. Het is een bijzondere wapenvliegsoort, omdat ze 2 generaties per jaar hebben. Dat komt bij wapenvliegen nauwelijks voor. De larven leven in de compostlaag van de bodem. In het noorden van Nederland zijn ze veel schaarser dan in het zuiden.
In de loop van de jaren zie ik steeds meer soorten wapenvliegen in mijn tuin. In 2007 zag ik voor het eerst enkele exemplaren van deze soort (10 mm): Odontomyia tigrina. Ze zijn op het eerste gezicht niet zo spectaculair, maar toch zijn het wel aardige vliegjes. De onderkant van zowel vrouwtje als mannetje is licht geelgroen. De haltertjes zijn ook groen. Ze hebben de typische vorm van een wapenvlieg met het brede eind van het achterlijf en de gesloten kleine discale cel in het midden van de vleugels, zoals op dit bovenaanzicht van het vrouwtje te zien is.
Er zijn van die insectensoorten, waarvan je niet verwacht die ooit in je tuin te zullen aantreffen. Toch ben ik al diverse keren verrast door de aanwezigheid van een geheel onverwacht beest. Dat gold zeker ook voor de grote moeraswapenvlieg (Odontomyia ornata). Als je op de Nederlandse naam afgaat denk je niet die in een tuin op Walcherse zeeklei te zullen aantreffen. Waarschijnlijk hebben deze dieren wat vochtige plekken nodig en zijn ze al tevreden met een kleine tuinvijver of natte slootkanten. Op 1 mei 2020 zat dit vrouwtje in mijn tuin en kon ik er wat foto's van maken. Ik heb de vlieg daarna niet meer gezien.
Bijzonder bij deze soort zijn de 2 vrij lange doorns op de achterrand van het scutellum. Verder heeft de soort een geelgroene kleur met zwarte vlekken op het achterlijf. De bovenkant thorax is oranjebruin.
Hier zijn wat meer foto's van deze vrij grote vlieg (ruim 15 mm): foto 2, foto 3, foto 4.
In de vijver trof ik in september 2005 een larve van een veel grotere wapenvlieg aan. Het dier is ongeveer 40 mm lang, heeft geen poten, 10 geledingen van chitine-achtig materiaal, niet rond maar afgeplat en een staartje (adembuis) met een kort pluimpje. De snuit is klein en heeft geen direct zichtbare kaken. Het dier eet algen en ander plantaardig materiaal. De onderkant is ongeveer gelijk aan de bovenkant maar iets donkerder. Het zou de larve kunnen zijn van een Stratiomys of Odontomyia. Deze larve is waarschijnlijk van de langsprietwapenvlieg (Stratiomys longicornis). Op 8 mei 2006 vond ik daarvan 2 exemplaren, die net waren uitgekomen. Ze zaten op het blad van sedumplanten die in een droge schuine kant bij mijn vijver staan. Het aardige is dat het een mannetje en een vrouwtje waren. Het vrouwtje is 16 mm lang; het mannetje een paar mm korter. Opvallend zijn de lange sprieten en de dikke beharing. Voor wapenvliegen is dat bijzonder, want de meeste soorten hebben weinig haren. Ook op de kop zitten er veel haren, zoals hier te zien is bij het vrouwtje. Wapenvliegen hebben dikwijls een kleurige, contrastrijke tekening op de thorax en het achterlijf, maar die tekening is bij deze wapenvlieg niet opvallend. Ruim een week later zag ik opnieuw een pas uitgekomen vrouwtje, waarvan het achterlijf iets beter zichtbaar is.
In de loop der jaren is de soort uit mijn tuin verdwenen of zeer schaars geworden. Ik zag pas in juni 2024 weer eens een man van deze soort: foto 1, foto 2.
Een andere grote wapenvlieg is de noordelijke kameleonwapenvlieg (Stratiomys singularior), die begin juli 2006 bij mij in de moestuin dikwijls op bloeiende peterselie te zien was. Beide geslachten waren aanwezig. Ze hebben vermoedelijk eenzelfde soort levenwijze als de S. longicornis. Deze soort is echter wat fraaier van tekening. De mooie zwart-wit vlakken op het achterlijf maken het een opvallend dier. Dit is een vrouwtje, te herkennen aan de wijdere stand van de ogen. Dit vrouwtje was bezig op het bloemblad van een gele lelie om het daarop gevallen stuifmeel op te likken met haar grote tong. Het zijn vrij grote dieren, waarvan de mannetjes iets kleiner zijn dan de vrouwtjes (24 mm). Om de verhoudingen met andere insecten weer te geven, is hier nog een plaatje van een vrouwtje dat wordt geflankeerd door enkele spektorren. Die vallen geheel in het niet bij de wapenvlieg.
In juli 2021 zag ik dit vrouwtje bij de Schelphoek, Schouwen-Duiveland.
Een klein mooi wapenvliegje is de Nemotelus pantherinus (5-6 mm), waarvan links het mannetje te zien is. Het beestje foerageerde ook op bloeiende peterselie en daarbij is de vrij lange zuigsnuit goed te zien. Op de bovenzijde hebben ze enkele zwarte vlekken. De mannetjes hebben een witte buik. Bij de vrouwtjes is de onderkant van het achterlijf merendeels zwart. Opvallend bij deze soort zijn de prachtige witte haltertjes die op deze vergrote foto goed zichtbaar zijn. Deze soort schijnt zeer sterk te reageren op de kleur wit.
Een soort die veel op de vorige lijkt is rechts afgebeeld en dat is Nemotelus uliginosus. De mannetjes van deze soort hebben geen witte maar een merendeels zwarte buik. Beide soorten zijn liefhebbers van een milieu met wat brak water.
Sommige vliegen zijn schitterend van kleur, zoals veel wapenvliegen. Er zijn echter nog andere soorten die er niet veel voor onder doen. Dit is de sluipvlieg Eriothrix rufomaculata, die in mijn tuin op een muntsoort zat, maar ook op andere bloemen foerageert. Sluipvliegen zijn o.a. te herkennen aan de haarborstels op borststuk en achterlijf en de aanwezigheid van een postscutellum. Dat zijn bij deze soort de witte schildjes aan de zijkanten van het scutellum. De larven van sluipvliegen parasiteren op rupsen en larven van andere insecten. Hier zijn nog andere foto's van deze kleurige vlieg: foto 2, foto 3.
Niet alle soorten sluipvliegen zijn even kleurig. Deze Eurithia anthophila is merendeels zwart, maar met roodbruine ogen en witte postscutellum-schildjes. De openingsfoto dateert van 2006 en dat is vermoedelijk een mannetje. Ze zijn ieder jaar in mijn tuin aanwezig. In 2010 fotografeerde ik een vrouwtje. De ogen staan wat wijder en 2 extra haarborstels aan de buitenkant van de oogkas zijn sterk naar voren gericht, wat kenmerkend is voor vrouwtjes. Hier zijn de foto's van het vrouwtje: foto 1, foto 2, foto 3.
De sluipvlieg Mintho rufiventris lijkt wel wat op de Eriotrix rufomaculata, maar is iets anders van vorm. Het dier heeft ook rode zijvlekken op het achterlijf, maar is minder plat. Het achterlijf lijkt in de hoogte te zijn samengeknepen. Het is een mooie vlieg die zich af en toe laat zien. Ze parasiteren meestal op rupsen van de nachtvlinder Ocrasa glaucinalis (Lepidoptera, Pyralidae), maar schijnen ook de Maisboorder (Ostrinia nubilalis, Crambidae) als gastheer te gebruiken. Ze zijn dus nog nuttig ook, want die vlinder geldt als schadelijk.
Deze mooi gekleurde sluipvlieg bezocht mijn tuin in 2006. Het is de Leskia aurea. Deze fraaie vlieg parasiteert op Synanthedon-rupsen (glasvleugel- of wespvlinders). Die vlinders zie ik maar zeer sporadisch en daarom is het des te opvallender dat deze vlieg bij mij te zien was (op hertsmunt). De vlinders zijn maar klein en de meeste zie ik waarschijnlijk over het hoofd. De rupsen van de vlinders leven in hout van bessenstruiken, wilgen en vruchtbomen. De vliegen weten deze plekken te vinden. De larve van de vlieg vreet de rups van de vlinder van binnenuit geheel leeg, maar begint met de minst kwetsbare delen, waar reservevoedsel is opgeslagen. De gastheer overleeft deze aantasting niet, maar het duurt dikwijls tot aan de verpoppingstijd van de gastheerrups voordat deze doodgaat. Deze sluipvliegen zijn zeer zeldzaam en in Nederland slechts bekend van enkele verspreide geïsoleerde gebieden. Een van die gebieden is Walcheren, waar ik woon. De vlieg is voor mij gedetermineerd door de sluipvliegenexpert dr. Theo Zeegers.
In 2010 zag ik deze sluipvlieg opnieuw, foeragerend op kruisdistel.
In 2011 zag ik een mannetje (nauwere ogenstand) in mijn tuin: foto 1, foto 2, foto 3.
Toen ik in 2008 probeerde de geparasiteerde rups van een groot koolwitje uit te kweken, had ik als resultaat 20 kleine sluipwespjes (3 mm) en 1 kleine sluipvlieg (5 mm). Die vlieg herkende ik niet goed en heb de naam gevraagd op het Diptera-forum. Theo Zeegers wist het diertje te benoemen: een mannetje van de sluipvlieg Phryxe nemea. Ze staan bekend als parasiet van koolwitjes, maar ook van rupsen van andere vlinders. De vrouwelijke vlieg legt haar eitje op de buitenkant van de rups. Als het larfje uitkomt vreet het zich naar binnen. Omdat bij deze rups ook nog vrij veel sluipwespjes actief waren, moest er waarschijnlijk gedeeld worden, maar er was voor ieder voedsel genoeg, want het vliegje had de normale grootte van ongeveer 5 mm. Hier zijn nog extra foto's van deze sluipvlieg: foto 2, foto 3. Zie ook bij de dagvlinders het groot koolwitje.
De sluipvlieg Zophomyia temula lijkt wat op een kleine versie van de schorsvlieg. Ze hebben dezelfde kleuren. Deze sluipvlieg parasiteert vermoedelijk op de rupsen van nachtvlinders.
Deze grote vlieg behoort ook tot de grote familie van de sluipvliegen. Het is een algemene vlieg, maar ik zie ze toch niet zo veel in mijn omgeving. Elders (Braakman-Noord) zag ik er vele tientallen tegelijk. Het is de Tachina fera (woeste sluipvlieg), die een mooi oranjekleurig achterlijf heeft waarop in het midden een donkere streep (vitta) loopt. Ze vertoeven meestal op de wat meer vochtige plaatsen van een terrein, zoals waterkanten, natte plekken in bossen e.d. De vlieg legt haar eitjes op diverse planten in de buurt van vlinderrupsen. De uitgekomen larfjes gaan daarna op zoek naar die rupsen van zowel dag- als nachtvlinders. Ze dringen daarin binnen, vreten die helemaal leeg en verpoppen daarna. De volwassen vlieg is aan alle kanten bezet met stekelige haren. Ook de kop is indrukwekkend om te zien. De voorkant kop is op het onderste deel wat ingedeukt bij deze vliegen.
Deze soort kan verward worden met T. magnicornis, welke er erg veel op lijkt, maar ondermeer zwarte metatarsen heeft en een vitta (achterlijfstreep) die op het eind sterk verbreedt.
De forse stekelsluipvlieg (Tachina grossa) komt in het westen van Nederland wel voor, maar is daar veel minder taltijk dan in het oosten. Het is een zeer grote imposante vlieg, die zich rustig gedraagt. Ze foerageren graag op schermbloemen, zoals dit exemplaar dat te zien is op gewone berenklauw. Ze vliegen ook graag op leverkruid en andere composieten. Deze sluipvlieg parasiteeert op de rupsen van vlinders en dan het liefst op die van zogenaamde 'spinners' (Lasiocampidae). Ze zijn het talrijkst in juli en augustus.
Een sluipvliegensoort waarvan ik in de beboste omgeving van de Braakman (Terneuzen) enkele exemplaren tegenkwam is de Thelaira solivaga. Dit is een mannetje en dat is direct te zien aan de oranjezijvlekken op het achterlijf, die het vrouwtje mist. Het is een grotere soort van ongeveer 11 mm lengte. Het zijn redelijk opvallende vliegen door hun kleur en tekening. Ze vielen ook op door het gedrag. Er waren enkele mannetjes op een plek steeds aan het ruziën over de beste plekjes in de zon op brandnetels onder bomen.
Hier zijn nog wat andere foto's van deze vlieg: foto 2, foto 3, foto 4, foto 5; foto 6.
In een ander natuurgebied (de Schotsman, Noord-Beveland, 2010) zag ik de fraaie sluipvlieg Dexiosoma caninum. Het beestje heeft een zwart-geel gestreept achterlijf en een goudkleurig borststuk. De vleugeladers zijn bij de basis oranjekleurig. De rode ogen completeren dit mooie beeld. De soortnaam begrijp ik niet goed. 'Caninum' betekent: 'op een hond lijkend' of 'van een hond'. De vliegen parasiteren op de larven van bepaalde bladsprietkevers. Hier is nog een exemplaar dat ik jaren later (2016) tegenkwam in Clinge.
De sluipvlieg Nemorilla floralis is een algemene soort die in allerlei biotopen, ook tuinen, voorkomt. Dit exemplaar is aan de grote kant met een lengte van 9,7 mm. Meestal hebben ze een afmeting van 4,5 tot 8 mm en ze zijn wat dat betreft dus erg variabel. Om te foeragen zitten ze graag op schermbloemen. De vliegen parasiteren op de rupsen van allerlei dag- en nachtvlinders, bijv. gehakkelde aurelia, dagpauwoog en gammavlinder. Het zijn fraaie dieren en ze vallen op door de bontkraag achter de kop, die op deze foto's nog wat duidelijker te zien is: foto 2, foto 3.
In mei 2011 zag ik in mijn tuin een niet zo algemene verschijning. Ik dacht eerst aan een dambordvlieg-achtige vanwege de fraaie rode ogen en de vlekken op het achterlijf, maar het bleek de sluipvlieg Sturmia bella te zijn. Deze vlieg is weinig algemeen. In de sluipvliegentabel van Theo Zeegers wordt de soort 'zeldzaam' genoemd. Dan is het des te leuker om die in je tuin te zien. Deze vlieg parasiteert op dagvlinderlarven van de vossen en verwanten zoals Vanessa atalanta. Het scutellum (schildje na de thorax) heeft een opvallende roodachtige achterrand.
Hier zijn nog wat aanvullende foto's van deze vlieg: foto 2, foto 3.
Deze kleine sluipvlieg Subclytia rotundiventris valt meteen op door het oranjerode achterlijf. Het is een vliegje dat graag foerageert op schermbloemen als pastinaak en wilde peen. De vlieg parasiteert op de nimfen van enkele wantsensoorten, waaronder Pizodorus literatus en Elasmucha grisea. De vliegt haar eitjes op de nimfen en het larfje van de vlieg zal uiteindelijk binnendringen in het lijf van de wantsnimf en deze geheel leegvreten. Hier zijn nog 2 aanvullende foto's te zien: foto 2, foto 3.
Sommige sluipvliegen zijn saai van kleur en tekening. Er zijn echter ook veel soorten met spectaculaire kleuren. Daar is de sluipvlieg Phasia hemiptera een voorbeeld van. Het vrouwtje heeft fraaie rode ogen, maar het mannetje laat op de vleugels een scala van kleuren zien. Ik zag deze op de begroeiing van de Maasoever nabij Arcen. Ze bezochten vooral de bloeiende berenklauw.
Een soort die wat lijkt op de vorige is de sluipvlieg Ectophasia crassicornis. Ze hebben merendeels oranje-bruine kleuren. Op het achterlijf loopt een zwarte streep die wat aan Tachina fera doet denken. Ook deze bezocht vooral berenklauw.
Er zijn meerdere soorten Gymnosoma-sluipvliegen en dit is er een van. Ze zijn wat moeilijker op soortnaam te brengen. Het is een relatief kleine vlieg, maar ze zijn heel mooi gekleurd en getekend. Ze vallen op door de in ruststand zeer wijd gespreide vleugels en het bolle achterlijfje. De antennen zijn relatief vrij lang.
Ook de snipvliegen (ook wel: snavelvliegen, Rhagionidae) zijn prachtig van kleur. Dit is waarschijnlijk de Rhagio tringarius. Ze hebben een snavelachtige snuit (op de foto niet te zien), waarmee ze andere insecten leegzuigen. Ook de larven van deze roofvliegen, die ondergronds leven en verpoppen, eten dierlijk voedsel dat ze zelf vangen.
De snipvlieg Chrysopilus cristatus doet qua kleur niet onder voor de vorige. Deze heeft een goudkleurig uiterlijk en sommigen noemen hem daarom ook wel: gouden vlieg. Het dier van de foto is een vrouwtje.
Snipvliegen zijn meestal fraai van kleur. Sommige hebben ook prachtige ogen. Deze Chrysopilus asiliformis (mannetje) is maar klein, maar heeft zeer fraaie blauwgroene ogen en enkele opvallende vlekken in de vleugels.
Hier zijn nog 2 vergrotingen van de ogen: foto 2, foto 3.
Op uitwerpselen, bijvoorbeeld hondepoep, kun je de strontvlieg (Scathophaga stercoraria) tegenkomen. Ze zijn zeer algemeen. Hoewel het wat onsmakelijk lijkt, hebben ook deze dieren een belangrijke opruimfunctie in de natuur. Dat geldt trouwens ook voor veel andere vliegen die hun eitjes in kadavers leggen. De vliegen zitten soms bij tientallen op een 'hoop' en dikwijls tref je ze parend aan. De uitwerpselen hebben nog voldoende voedingsmiddelen om de larven van deze vliegen te voeden. De mannetjes zijn fraaie dieren, mooi goudgeel behaard en met een prachtig groenglanzend borststuk met wat stekelige haren. Om aan de kost te komen vangen deze vliegen andere vliegensoorten op de mest of elders.
Bij mij in de tuin zie ik ze soms ook gewoon op bladeren zitten. Deze vlieg zat met een aantal andere op het blad van frambozen. Van deze vliegen is bekend dat er bijna altijd veel meer mannetjes dan vrouwtjes zijn. Hier zijn deze vliegen parend te zien. Dit exemplaar heeft een vrouwte van de mooie wapenvlieg Sargus bipunctatus gevangen. Dat lijkt me een flinke maaltijd voor de strontvlieg.
Ze kunnen erg vroeg in het seizoen al actief zijn. Op 21 maart 2009 was dit vrouwtje al in mijn tuin te vinden. Opvallend is het wat miezerige achterlijfje. Ik vermoed dat het een vrij vers exemplaar is dat nog wat in conditie moet komen. Het achterlijf zal in omvang wat toenemen als de eierstokken zullen groeien. Hier zijn nog enkele andere foto's van ditzelfde exemplaar: foto 2; foto 3; foto 4, waarbij de laatste foto een close-up van de kop is die leuke details laat zien van een facetoog en de antennen.
Blaaskopvliegen zijn te herkennen aan de lange proboscis (soort zuigsnuit om voedsel mee op te nemen) en de puntige anale cel aan de achterrand van de vleugel. Dit is een man van de zilveren blaaskop (Conops quadrifasciata). Het Latijnse woord 'conops' is kennelijk mannelijk en deze vliegen heten voor wie 'recht in de leer' is nu (2020) Conops quadrifasciatus. De vliegen foerageren graag op schermbloemen en composieten. Van die laatste familie is vooral het mooie jacobskruiskruid in trek bij deze soort vliegen. De rupsen van de sint-jacobsvlinder hebben bij wijze van toeval dezelfde geel-zwarte tekening als de vlieg.
In augustus 2021 zag ik van deze soort een parend stel op jacobskruiskruid in het duingebied van Klein Valkenisse (Walcheren).
Ze zijn beide voor fotoseries gevangen en weer losgelaten.
Hier zijn foto's van het vrouwtje: foto 1, foto 2, foto 3, foto 4.
Hier zijn foto's van het mannetje: foto 1, foto 2.
Blaaskopvliegen parasiteren op bijen en vooral hommels. De vrouwtjes hebben onderaan het achterlijf (ter hoogte van sterniet 5-6) een zogenaamd 'klampje' (uitsteeksel). Daarmee kunnen ze al vliegend bij een waardbij of -hommel een opening forceren in hun achterlijf en daarin een eitje leggen. De larve die er nadien uit komt wordt endoparasiet in het lichaam van het waardinsect. De larven van Conops quadrifasciatus groeien op als endoparasiet van steenhommels. Die worden dus inwendig geparasiteerd door de larven van deze vlieg. In de gastvrouw worden uiteindelijk ook essentiële onderdelen opgegeten en ze sterft dan. De vliegenlarve is dan al volgroeid en verpopt in of buiten het karkas van het dode insect. Na verloop van tijd kruipt de jonge vlieg uit deze pop.
Jacobskruiskruid
Het jacobskruiskruid (Senecio jacobaea) vervult voor zeer veel insecten (meer dan 150 soorten, waaronder diverse vliegen, vlinders, hommels en solitaire bijen) een belangrijke rol als drachtbron van nectar en stuifmeel en zelfs voor meer dan 30 soorten als waardplant voor de voortplanting. Ook honingbijen vliegen soms op kruiskruiden in de late zomermaanden, omdat veel andere planten dan reeds uitgebloeid zijn, maar ze hebben een duidelijke voorkeur voor het bezemkruiskruid en zijn op jacobskruiskruid niet veel te vinden. Omstreeks 2005 is er jammer genoeg een soort hetze tegen deze prachtige plant op gang gekomen, omdat de gedroogde plant in hooi niet goed zou zijn voor paarden. De levende plant wordt echter nauwelijks door zoogdieren gegeten. Schapen schijnen er wel eens wat van te eten en dan werkt de plant wormafdrijvend door de in de plant aanwezige PA's (Pyrrolizidine alkaloïden).
Dat is de reden waarom velen deze plant (en de soortgenoten, die ook PA's hebben) willen bestrijden. Het liefst zou men de plant uitroeien, want dat zou gemakkelijk zijn. Dan heb je geen risico meer om de PA's binnen te krijgen, die de lever kunnen aantasten. Dat is echter wel erg kort om de bocht. Men vergeet de enorme natuurwaarde van deze planten. De oogkleppen van paarden zijn nu door mensen opgezet en alle insecten die bij vernietiging verloren gaan, worden op de koop toe genomen. Insecten hebben nu eenmaal niet de aaibaarheid van een paard, maar voor mij zijn ze minstens evenveel waard, zo niet waardevoller. Paarden zijn gekweekte dieren en hebben nauwelijks nog iets met natuur van doen. Insecten daarentegen zijn voor de gehele natuur zeer waardevol, maken er een onderdeel van uit en hebben daarom mijn voorkeur. De kruiskruiden moeten dus beschermd en gestimuleerd worden om de vele soorten insecten die deze planten bezoeken en gebruiken, waaronder ook zeldzame, een dienst te bewijzen.
Paardenliefhebbers moeten gewoon alert zijn op de kwaliteit van het hooi. Als dat afkomstig is van bermen is het ook vervuild met allerlei andere giftige stoffen als uitlaatgassen en is de prijs (vermoedelijk) laag. Goedkoop blijkt dan duurkoop te zijn. Dit soort 'liefhebbers' zijn een paard niet waard, maar ze maken wel heel veel ongenuanceerd en onkundig kabaal.
Toen ik in augustus 2007 in een buitendijks gebied in Zuid-Beveland was voor insecten, kwam er een tractor op de dijk om het pas gemaaide gras te keren. Dat leek me een aanwijzing dat het bestemd was voor diervoeder. Het hooi van de dijk zelf is van prima kwaliteit, maar aan de onderkant stonden akkerdistels en jacobskruiskruid. Die planten zijn gewoon meegemaaid en hier en daar zag ik de gele bloemen uit het hooi steken. Ook gedroogde distel lijkt me voor een paard of koe niet zo aangenaam in de bek. Het hooi zal ongetwijfeld zijn weg vinden. Hier was geen vervuiling van het gras door verkeer, maar een paar kilogram hooi minder door iets nauwkeuriger (minder) te maaien was kennelijk geen optie. Zo wordt de koper van dit hooi dus ook nog bedrogen als het verkocht is als 'schoon' dijkhooi.
Er zijn tot op heden nauwelijks wetenschappelijk aangetoonde gevallen van de dood van een paard of ander groot zoogdier door het eten van jacobskruiskruid. Paarden en koeien in weilanden met jacobskruiskruid mijden de planten merendeels. Als in het hooi relatief veel jacobskruiskruid zit zal een paard of koe er ook niet aan doodgaan omdat de dosis daar gemiddeld veel te laag voor is en zelfs als dat wel het geval zou zijn, dan nog kan dat de plant niet verweten worden, maar moet de 'paardenliefhebber' bij zichzelf te rade gaan. Gelukkig laat deze schitterende plant zich letterlijk niet zo snel uit het veld slaan. Ze staan vooral op wat drogere, arme gronden en zaaien zich met en zonder hulp gemakkelijk uit. In de duinen bloeit de plant soms zonder straalbloemen. Het is een zeer bijzondere plant vanwege zijn grote natuurwaarde, die gekoesterd moet worden. Kijk hier voor goede neutrale informatie over jacobskruiskruid en laat u niet gek maken door opgeklopte verhalen van enkele paardensites.
De slanke blaaskop (Conops scutellatus) lijkt veel op de zilveren blaaskop. Beide hebben zilverachtige vlekken op de zijkant van de thorax. Een belangrijk verschil is de kleur van het scutellum (schildje na het middendeel van de thorax). Dat schildje is bij deze soort geheel geel en bij de andere zwart. Het zijn fraaie dieren met een wespachtig uiterlijk. Hier is de voorkant kop van dit mannetje te zien.
Ook deze blaaskopvlieg Myopa testacea parasiteert op andere insecten, voornamelijk hommels, bijen, wespen en sprinkhanen. De volwassen insecten bezoeken bloemen voor de nectar. Deze 2 vliegen zitten in mijn tuin op het blad van look-zonder-look om te paren. De vliegen hebben merkwaardige dikke koppen met een wit aangezicht. Het achterlijf houden ze dikwijls gekromd naar beneden.
Deze soort heet tegenwoordig (2017) stipblaaskaakje. Ze hebben 1 vrij duidelijke stip op de voorvleugel. Veel andere blaaskopvliegen hebben veel meer stippen op de vleugels. Hier is nog een ander parend stel te zien.
Een andere blaaskopvlieg, die ik ook in mijn tuin zag, en die het achterlijf nog meer gekromd houdt is de Sicus ferrugineus. Ook het vrouwtje doet dat zelfs nog bij het begin van de paring en dat lijkt wat minder handig. De close-up van de kop van deze vliegensoort laat goed een gedeelte van de scharnierende zuigsnuit zien. Ook deze soort parasiteert op hommels, maar ook op graafbijen.
Hier is nog een parend stel, dat ik in Limburg tegenkwam.
Niet alle blaaskopvliegen houden het achterlijf zo gekromd als de vorige soorten. De Physocephala rufipes doet dat in mindere mate en valt op door het gesteelde achterlijf. Het is een wat grotere soort met rode poten. Deze soort heeft de Nederlandse naam 'gewoon knuppeltje' vanwege het lange achterlijf.
